De Zuiderkerk / The Southern Church

Volgens de traditionele begrenzing hoort de Zuiderkerk niet tot de Professorenwijk, maar qua kerkelijke gemeente wel. De Gereformeerde Kerk had aanvankelijk drie kerkgebouwen in de binnenstad: de Oude Vestkerk, de Herengrachtkerk en de Hooigrachtkerk.
English follows the Dutch text

Intussen ontvolkte de binnenstad en kwamen er nieuwe woonwijken aan de rand van de stad. Daardoor ontstond er behoefte aan kerkgebouwen in de buitenwijken. De Hooigrachtkerk die hard aan een renovatie toe was, zou worden afgestoten.
In 1938 ging de gereformeerde kerkeraad akkoord met een revolutionair ontwerp voor een nieuw kerkgebouw aan de Lammenschansweg.

Architect A. van der Kraan uit Rotterdam kreeg opdracht een plan te maken. Aannemer Leegwater uit Heerhugowaard kreeg de bouwopdracht. De architect baseerde zijn bouwplan op de inzichten van dr. A. Kuyper, die in zijn standaardwerk ‘Onze Eeredienst’ had aangegeven voorstander te zijn van zitplaatsen die in een halve cirkel om de kansel gegroepeerd werden. (Dat principe was overigens al toegepast in de Marekerk, de eerste Leidse kerk die na de reformatie werd gebouwd voor de protestantse eredienst.)

De pers schreef over de Zuiderkerk onder meer het volgende: “Architect A. v.d. Kraan van Rotterdam, wiens ontwerp uit eenentwintig mededingers voor het bouwen van een nieuwe Geref. kerk te Leiden werd gekozen, heeft met dit ontwerp ongetwijfeld willen koersen in de richting van een geheel gewijzigden Protestantschen kerkbouw. Den tot nog toe veelal toegepasten kruisvorm heeft de heer Van der Kraan geheel losgelaten. Bij de practische vraag, hoe hij een kerk zou kunnen bouwen, zoodat een ieder rechtuit en ongehinderd zijn blik op den kansel kon vestigen en de bediening der sacramenten kon volgen, is hij gekomen tot den cirkelsector, den waaiervorm”.

Deze indeling werd ook in de Zuiderkerk aan de Lammenschansweg (direct ten zuiden van de ‘oude stad’) aangehouden; Deze waaiervorm kreeg het gebouw ook aan de buitenkant mee.

Over het interieuw werd het volgende geschreven: “De kerk, die plaats biedt aan ruim duizend personen, waarvan er bijna driehonderd op het balcon een plaats vinden, kan door een warmwater voetverwarming, aangevuld door radiatoren, op zomertemperatuur gebracht worden. Acht uitgangen, aan alle zijden, maken het mogelijk, dat de kerk in enkele minuten ontruimd kan worden. Tenslotte zij van het interieur der kerk nog vermeld, dat door een speciaal daarvoor vervaardigde plafondventilatie, frissche lucht, zonder tocht te veroorzaken, het gebouw kan binnenstroomen.”

Nog een interessant onderdeel van de kerk zijn de twee carillonklokken in de toren die als luidklokken dienst doen. Die zijn afkomstig van het Leidsche stadhuis: de klokken konden na de brand van februari 1929 worden gered.

Op 10 oktober 1939 werd de Zuiderkerk in gebruik genomen. Niet iedereen was enthousiast over het ontwerp van de Zuiderkerk. Volgens sommigen leek het meer op een bioscoop of een schouwburg dan op een kerk.
De kerk is in 1939 in gebruik genomen. In december 1963 is op het dak van de kerk in neonletters de tekst ‘God roept ook u’ geplaatst. Zo’n reclametekst is heel ongebruikelijk voor een gereformeerde kerk. Het gebouw won daarmee wel aan herkenbaarheid en het kreeg als bijnaam, de ‘God-roept-ook-u-kerk’, maar ook grappenmakers gingen ermee aan de haal. Een aantal vlegels klommen op het dak en schilderden een deel van de letters zwart waardoor de tekst veranderde in ‘God poept ook’. De neonletters zijn in de loop van de jaren zeventig verwijderd.
Begin jaren tachtig bleek dat het niet langer haalbaar was om de kerk in gebruik te houden. Er waren te weinig kerkgangers. In 1983 werd besloten dat de kerk zou worden verkocht. Het gebouw is toen voorgedragen voor de monumentenlijst, maar het heeft die status niet gekregen.
In de eerste helft van 1984 werden er nog kerkdiensten gehouden en de bijgebouwen bleven voorlopig in gebruik. Met de verkoop wilde het niet lukken.

Op zaterdag 15 september brak er brand uit in de kerk, waardoor het gebouw ernstige schade opliep. Het was niet verloren, maar de verkoop werd nu nog lastiger. In juni 1985 werd de kerk gekraakt. Een maand later is die verkocht aan De Haagse projectontwikkelaar Erica Beheer BV en dat betekende het roemloos einde van een gebouw dat uit architectonisch oogpunt bijzonder interessant was. De kerk werd gesloopt en op die plaats kwam een kantoorpand voor het RIAGG. Nu is het in gebruik als gezondheidscentrum.

Met dank aan Jeanette Houwelink ten Cate voor deze tekst

De Zuiderkerk (The Southern Church)
According to its traditional boundaries, the Zuiderkerk does not belong to the Professorenwijk district, but it does in terms of its parish.

The Reformed Church initially had three churches in the city center: the Oude Vestkerk, the Herengrachtkerk, and the Hooigrachtkerk. Meanwhile, the city center was depopulating and new residential areas were developing on the outskirts. This created a need for churches in the suburbs. The Hooigrachtkerk, which was in dire need of renovation, was to be demolished.
In 1938, the Reformed church council approved a revolutionary design for a new church building on Lammenschansweg.
Architect A. van der Kraan from Rotterdam was commissioned to create a plan. Contractor Leegwater from Heerhugowaard was awarded the construction contract. The architect based his building plan on the insights of Dr. A. Kuyper, who in his standard work "Onze Eeredienst" (Our Worship) had advocated for seating arranged in a semicircle around the pulpit. (This principle had already been applied in the Marekerk, the first church in Leiden built for Protestant worship after the Reformation.)
The press wrote the following about the Zuiderkerk, among other things: “Architect A. v.d. Kraan of Rotterdam, whose design was selected from twenty-one competitors for the construction of a new Reformed church in Leiden, undoubtedly intended with this design to steer a course in the direction of a completely modified Protestant church architecture. Mr. Van der Kraan has completely abandoned the cruciform shape often used until now. In the practical question of how he could build a church so that everyone could gaze straight ahead and unhindered at the pulpit and follow the administration of the sacraments, he arrived at the circular sector, the fan shape.”

This layout was also retained in the Zuiderkerk on Lammenschansweg (directly south of the 'old city'); the building was also given this fan shape on the exterior. The following was written about the interior: “The church, which seats over a thousand people, almost three hundred of whom can sit on the balcony, can be heated to summer temperatures by a hot-water foot heater supplemented by radiators. Eight exits on all sides allow the church to be evacuated in a matter of minutes. Finally, regarding the church's interior, a specially constructed ceiling ventilation system allows fresh air to flow into the building without creating drafts.”
Another interesting feature of the church are the two carillon bells in the tower, which serve as chimes. These originated from Leiden City Hall: the bells were saved after the fire of February 1929.
On October 10, 1939, the Zuiderkerk was opened. Not everyone was enthusiastic about the Zuiderkerk's design. According to some, it looked more like a cinema or a theater than a church.
The church opened in 1939. In December 1963, the text "God also calls you" was placed in neon letters on the church roof. Such an advertising slogan is very unusual for a Reformed church. The building did gain recognition, earning it the nickname "God-calls-you-too-church," but pranksters also exploited it. A few scoundrels climbed onto the roof and painted some of the letters black, changing the text to "God poops too." The neon letters were removed during the 1970s.
In the early 1980s, it became clear that keeping the church in use was no longer feasible due to a lack of churchgoers. In 1983, it was decided to sell the church. The building was then nominated for monument status, but it was not granted that status.

During the first half of 1984, church services were still held, and the outbuildings remained in use for the time being. The sale was unsuccessful. On Saturday, September 15th, a fire broke out in the church, causing severe damage. It wasn't lost, but selling it became even more difficult. In June 1985, the church was squatted. A month later, it was sold to The Hague-based project developer Erica Beheer BV, marking the inglorious end of a building that was architecturally remarkable. The church was demolished, and an office building for the RIAGG (Regional Institution for Outpatient Mental Health Care) was built in its place. It is now used as a healthcare center.

With thanks to Jeanette Houwelink ten Cate for this text