Waar begin ik? / Where do I start?
29.09.2024 : Eerst een warmtepomp, of toch beginnen met tochtstrips? Wie zijn huis wil verduurzamen heeft oneindig veel keuzes. Gelukkig zijn er allemaal checklists die je helpen.
English follows the Dutch text
Het enige moeilijke lijkt nog te kiezen welke checklist te gebruiken. En dan spreek ik Maarten Stoffers. Hij heeft een ‘wegwijzer’ opgesteld, nóg een checklist.
In 2022 heeft de gemeente de Transitievisie Warmte gepresenteerd. Die geeft antwoord op de vraag hoe we onze huizen verwarmen als we van het gas af gaan. Maarten is geen medewerker bij Milieudefensie, de overheid of een installatiebureau. Hij woont bij ons in de wijk, verbetert zijn eigen huis stap voor stap en hielp eerst als energiecoach en nu als buurtbegeleider anderen hetzelfde te doen. Hij kent de bestaande checklists en raadt ze zo nodig ook gerust aan. ‘Die kun je navragen bij het Duurzaam bouwloket, die zijn daarvoor’ en ‘Thuisbaas is ook een optie’ vertelt hij tussen neus en lippen tijdens ons gesprek.
Vis
En toch heeft hij nóg een checklist opgesteld. 'Waarom?' is dan ook mijn eerste oprecht verbaasde vraag. ‘De bestaande checklists zijn eendimensionaal. Ze geven je een antwoord op wat je moet doen, en wanneer. Stel als vergelijking dat ik voor je kook en ik vraag of je vegetarisch eet. Vervolgens maak ik vis, alleen dat blijk jij niet te eten. Zo werken die checklists, ze houden te weinig rekening met jouw specifi eke situatie.’
Vier stappen
Maar nog meer nuance maakt checklists toch veel te lang? Onwerkbaar? ‘Mijn wegwijzer is niet langer, maar anders. Hij maakt dat je zelf, bewust kiest en actie onderneemt, de wegwijzer kiest niet voor jou zoals de bestaande doen. Hij bestaat uit maar vier hoofdstappen. Je kiest eerst je adviseur, dan de maatregelen, vervolgens wie het uitvoert en als laatste besluit je hoe je kunt zorgen dat je doorzet en het echt gebeurt. Elk van die vier stappen wordt weer in vier deelstappen opgedeeld. Daarin bepaal je per hoofdstap eerst doel en criteria, als tweede ga je uitzoeken en vergelijken, daarna kies en selecteer je om het vervolgens te doen.’
Tussenstap
‘Sommige stappen kun je prima uit andere checklists halen: bijvoorbeeld het inventariseren van mogelijke maatregelen of mogelijke installateurs. Maar het kiezen van de maatregelen die specifi ek in jouw situatie passen, dát is veel lastiger. De wegwijzer voegt een tussenstap toe waarbij je bij elke hoofdvraag je eigen situatie in kaart brengt en die vertaalt naar de wensen die je hebt over het verduurzamen. Daarna kies je pas je maatregelen.’
Divergeren
‘Zie je het verschil? Het zijn niet meer of meer technische vragen over je huis, er is een ander soort vragen toegevoegd. Vragen die je ook helpen om te beseff en waarom je iets doet, die je van een afstand laten kijken. Ik laat de mensen ook eerst divergeren – dat slaan die andere checklists steeds over – om vervolgens de keuzes te kunnen maken die echt bij jou passen.’
Schoonzoon
‘Als je alleen maar naar de staat van je huis kijkt, mis je dat allemaal. En het maakt gewoon veel uit of geld besparen of een betere wereld je drijfveer is. Het maakt uit of je geld als water hebt of moet opletten wat je uitgeeft. En wie vertrouw je met moeilijke vragen? Je schoonzoon? De winkel? Of zo’n checklist? Het is belangrijk je hiervan bewust te zijn. Het kiezen is daarna veel makkelijker en je doet minder dingen die je later weer terugdraait.’ Tastbaar ‘Het liefst gebruik ik de wegwijzer fysiek: dat er vakken op de grond staan waar je instapt: 'Voor mij is geld belangrijk, want…', 'Ik wil de wereld ook beter achterlaten, omdat…' want er gebeurt iets als je het tastbaar maakt: als je letterlijk de stap zet in zo’n vak dan voel je wat er echt klopt.’
Duurzaamheidscentrum
‘We willen een duurzaamheidscentrum opzetten. De gemeente heeft geld gereserveerd voor een pilot. Waarschijnlijk kunnen we bij The Fi eld terecht, dat is bij het station. Ik zie die vakken op de vloer al voor me. Zulke vakken zijn ook een hulpmiddel omdat ik daar natuurlijk niet altijd sta zo meteen. Met de vakken kunnen andere begeleiders ze ook inzetten om anderen te helpen.’
Hengel
‘Daarom heb ik de wegwijzer gemaakt. Ik wil de mensen helpen, vooral met doorzetten. Ik ben van huis uit werktuigbouwkundig ingenieur. Dat zie je nog in wat ik doe. Ik wil mensen geen vis geven, ik wil ze een hengel geven, of liever nog, een machine die hengels maakt. Zo zie ik de wegwijzer. Het helpt mensen het zelf te doen. En het helpt anderen om mensen te helpen.’
Aan de slag
‘Dat moet trouwens ook gewoon. We staan voor een godsgruwelijke uitdaging met het klimaat, het schiet gewoon niet op. Als energiecoach begon ik huis na huis mensen te bezoeken, te vertellen wat ze moeten doen – zoals die checklists doen. Daarmee redden we het niet. Mensen moeten zelf aan de slag. Waar je vastloopt, word je ondersteund.’
Koets
‘Het past ook bij mij. Ik ben coach. Daar ben ik toevallig ingerold. Ik vind het leuk. Weet je waar het woord coach vandaan komt? Van koets. En zo werkt het ook. Ik rijd een stukje mee. Zo werkt de wegwijzer ook. Een stukje meerijden, zodat je het zelf kunt doen.’
Een doe-het-zelf-variant van de wegwijzer is naar verwachting vanaf oktober te vinden in de Duurzaamwijzer op deze website.
De Column van Blîde Duk verscheen in de Wijkkrant van september 2024
Heat Transition Vision?
Where do I start?
First a heat pump, or start with draught excluders? If you want to make your home more sustainable, you have endless choices. Fortunately, there are all kinds of checklists to help you. The only difficult thing seems to be choosing which checklist to use. And then I speak to Maarten Stoffers. He has drawn up a 'guide', yet another checklist.
In 2022, the municipality presented the Heat Transition Vision. It answers the question of how we will heat our homes if we switch from gas. Maarten is not an employee of Milieudefensie, the government or an installation company. He lives in our neighbourhood, improves his own home step by step and first as an energy coach and now as a neighbourhood supervisor helped others to do the same. He knows the existing checklists and is happy to recommend them if necessary. 'You can ask for them at the Sustainable Building Desk, that's what they are for' and 'Home boss is also an option' he says casually during our conversation.
Fish
And yet he has drawn up yet another checklist. 'Why?' is my first genuinely surprised question. 'The existing checklists are one-dimensional. They give you an answer to what you need to do, and when. As a comparison, suppose I cook for you and I ask if you are a vegetarian. Then I make fish, only you don't seem to eat that. That's how those checklists work, they don't take your specific situation into account enough.'
Four steps
But even more nuance makes checklists far too long? Unworkable? 'My Guide is not longer, but different. It makes you consciously choose and take action yourself, the Guide does not choose for you like the existing ones do. It consists of only four main steps. First you choose your advisor, then the measures, then who will implement it and finally you decide how you can ensure that you persevere and that it actually happens. Each of those four steps is divided into four sub-steps. In it, you first determine the goal and criteria for each main step, secondly you investigate and compare, then you choose and select to do it.’
Intermediate step
‘Some steps can easily be taken from other checklists: for example, making an inventory of possible measures or possible installers. But choosing the measures that specifically fit your situation, that is much more difficult. The Guide adds an intermediate step in which you map out your own situation for each main question and translate that into the wishes you have about making it more sustainable. Only then do you choose your measures.’
Diverge
‘Do you see the difference? They are not more or less technical questions about your house, a different type of questions has been added. Questions that also help you to realize why you are doing something, that let you look from a distance. I also let people diverge first – that is something the other checklists always skip – so that they can then make the choices that really suit you.’
Son-in-law
‘If you only look at the state of your house, you miss all that. And it simply makes a big difference whether saving money or a better world is your motivation. It makes a difference whether you have money like water or have to watch what you spend. And who do you trust with difficult questions? Your son-in-law? The store? Or a checklist like that? It is important to be aware of this. Choosing is then much easier and you do fewer things that you later undo.’ Tangible ‘I prefer to use the Guide physically: that there are boxes on the floor that you step into: ‘Money is important to me, because…’, ‘I also want to leave the world a better place, because…’ because something happens when you make it tangible: when you literally take the step into such a box, you feel what is really right.’
Sustainability centre
‘We want to set up a sustainability centre. The municipality has set aside money for a pilot. We can probably go to The Field, which is near the station. I can already see those boxes on the floor. Such boxes are also a tool because I won’t always be there. With the boxes, other supervisors can also use them to help others.’
Fishing rod
‘That’s why I made the Guide. I want to help people, especially with perseverance. I’m a mechanical engineer by training. You can still see that in what I do. I don’t want to give people a fish, I want to give them a fishing rod, or better yet, a machine that makes fishing rods. That’s how I see the Guide. It helps people do it themselves. And it helps others to help people.’
Getting started
‘That’s also what we need to do. We’re facing a terrible challenge with the climate, it’s just not going to happen. As an energy coach, I started visiting people house after house, telling them what to do – like those checklists do. That won’t save us. People need to get started themselves. Where you get stuck, you are supported.’
Coach
‘It suits me too. I am a coach. I just happened to get into it. I like it. Do you know where the word coach comes from? From carriage. And that’s how it works. I ride along for a bit. That’s how the Guide works too. Riding along for a bit, so you can do it yourself.’
A do-it-yourself version of the Guide is expected to be available from October in the Duurzaamwijzer on this website.
Maartin's Column appeared in the Wijkkrant of September 2024